Na grubie. Z życia kopalni (3.12.2014-7.02.2015)

 

 

        Wystawa „Na grubie. Z życia kopalni”  obrazuje życie kopalni, ukazując w sposób całościowy i kompleksowy jej funkcjonowanie. Dzięki gromadzonym przez ponad 40 lat w rybnickim Muzeum eksponatom, postaraliśmy się odtworzyć funkcjonowanie kopalni z uchwyceniem kontekstu historycznego i technicznego. Ponad 200 lat rybnickiego górnictwa zostało zaprezentowane przy wykorzystaniu nie tylko tradycyjnych form przekazu, ale także poprzez materiały filmowe udostępnione na potrzeby naszej wystawy przez Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Przedstawiają one funkcjonowanie kopalni w okresie międzywojennym oraz z czasów PRL.  Ekspozycja przeprowadza widza przez wszystkie momenty i okresy istotne dla dziejów lokalnego górnictwa. Pokazuje kopalnie ziemi rybnickiej, ich rozwój i rozbudowę, zmianę stosunków własnościowych i politycznych, jakie dokonały się na przestrzeni wieków. Kopalnia w ciągu tych dwóch wieków przeszła ogromne przeobrażenia, od małego pola do ogromnego zakładu przemysłowego wspomaganego przez całą gamę urządzeń maszynerii parowej i elektrycznej. To właśnie potężna konstrukcja wieży szybowej stała się najbardziej rozpoznawalnym symbolem górnictwa i kopalni. Ale kopalnia  to nie tylko budynki i maszyny, to także człowiek, jego trud wysiłek i oddanie. Codzienne stykanie się z niebezpieczeństwem i ogromny wysiłek włożony w funkcjonowanie zakładu pracy podniosła kopalnię w świadomości jej pracowników do rangi autorytetu. To kopalnia zapewniała pracę, mieszkanie i edukację. To kopalnia stała się symbolem stabilności i spokojnego życia. To o niej tworzono i przekazywano rozmaite historie, które strzegły i budowały górniczy folklor i obyczaj. To kopalnia stanowiła centrum życia górników i wpływała na sposób pojmowania przez nich świata. Bliskość osiedli górniczych dodatkowo wzmacniała tą więź i wzajemne zależności.

Wystawa opowiada nie tylko o „przysłowiowej pracy”, uwzględnia także momenty wychodzące poza nią, a powiązane ze świętowaniem i celebrowaniem. Przedstawia kult św. Barbary, patronki górników. To do niej odwoływali się górnicy w sytuacjach niebezpiecznych, zagrażających ich życiu i to jej dziękowali za okazane wsparcie i łaski, oddając jej cześć w tradycyjne święto ku jej czci przypadające 4 grudnia. Wszyscy chętni mogą podumać przed obrazem przedstawiającym św. Barbarę w naszej muzealnej cechowni. Następnie udać się do „karczmy piwnej”, która stanowi już mniej oficjalny element obchodów górniczego święta. Prezentujemy ją w formie fotorelacji, na której uwiecznione zostało „Spotkanie Gwarków” rybnickiego Przedsiębiorstwa Robót Górniczych z 1982 r. Sama uroczystość posiada kilkusetletnią tradycję i wywodzi się z corocznych spotkań górniczych ośrodków, kiedy to dokonywano rozrachunków kopalń. Cechą charakterystyczną tej części obchodów barbórkowych były rozmaite konkursy i zawody okraszone wesołą i niejednokrotnie frywolną przyśpiewką. Jeden z najważniejszych elementów tej uroczystości stanowi obrzęd „skoku przez skórę” (pasowania na górnika) czyli przyjmowania młodych adeptów do stanu górniczego. Najpierw odbywa się ślubowanie, następnie ma miejsce symboliczny „skok przez skórę”, którą trzyma dwóch seniorów stanu górniczego.  Uderzenie szpadą po ramieniu adepta i przypasanie pasowanemu górnikowi skóry czyni go pełnoprawnym członkiem górniczej braci. Całość bogato okraszona górniczą symboliką, przepleciona podstawowymi kolorami górnictwa czernią i zielenią. Czernią symbolizującą podziemie, węgiel, tajemnicę i mroki kopalni.  I zielenią będącą odpowiednikiem światła i tęsknoty górników do tego co zostawili na powierzchni, życia, słońca i rodziny. A w kontekście wydarzeń ostatnich lat, również nadzieją na poprawienie sytuacji polskiego górnictwa.

 

Kurator wystawy

Anna Grabowska - Rogus