INSPEKTORAT RYBNIK - został powołany już w początkowej fazie organizowania konspiracji na Górnym Śląsku. Jego zalążkiem były równolegle działające na tym terenie tajne organizacje niepodległościowe, takie jak m.in.: Śląska Chorągiew Harcerstwa Polskiego, Organizacja Orła Białego, Polska Organizacja Powstańcza, Polska Tajna Organizacja Powstańcza i Tajna Organizacja Niepodległościowa. Najbardziej liczącą się organizacją była Służba Zwycięstwu Polski (SZP). Organizacja ta stanowiła trzon powołanego w 1940 r. Związku Walki Zbrojnej, przemianowanego w lutym 1942 r. na Armię Krajową.
Inspektorat Rybnik podzielony był na następujące obwody: Rybnik, Pszczyna, Wodzisław i obwód zewnętrzny raciborsko-kozielski. W marcu 1942 r. inspektoratowi podporządkowano też podinspektorat Cieszyn z obwodami: Cieszyn, Jabłonków i Karwina. Każdy obwód w Inspektoracie Rybnik był równoznaczny z batalionem (wyjątek w Okręgu Śląskim). Placówki zaś najczęściej występowały jako kompanie, a w niektórych wypadkach plutony. I tak.:
Inspektorat i obwody posiadały własne oddziały partyzanckie, a ściślej grupy sabotażowo-dywersyjne, z których największą był pluton "Wędrowiec", działający w okolicy Brennej. Oddziały te tworzone były z członków AK ukrywających się przed okupantem z powodu zagrożenia wynikłego z działalności konspiracyjnej, powstańców śląkich, dezerterów z armii niemieckiej, uciekinierów z obozów jenieckich, robót przymusowych, więzień i obozów koncentracyjnych.
Rybnicki Inspektorat wydawał i kolportował tajne pisma, jak np. "Zew" oraz "Nad Odrą czuwa straż".
W miarę jak ustępowała okupacja niemiecka, wygasała też działalność AK. Formalnie Armia Krajowa została rozwiązana rozkazem z dnia 19 stycznia 1945 r. Komendanta Głównego gen. Leopolda Okulickiego, ps. "Niedźwiadek". Jednak w Rybnickim Inspektoracie podtrzywywała ona dotychczasową działalność, aż do zakończenia działań wojennych na tym terenie, tj. od końca stycznia do końca kwietnia 1945 r. Rozpoczął się trudny okres normalizacji życia, a także dość licznych prześladowań żołnierzy Armii Krajowej.
We wrześniu 1945 r. komendant Okręgu Śląskiego AK ppłk. dypl. Zygmunt Janke ps. "Walter", wydał wszystkim dotychczas nie ujawnionym żołnierzozm, podoficerom i oficerom AK rozkaz ujawnienia się. Jednocześnie powołano Komisję Likwidacyjną AK do przeprowadzenia demobilizacji i rozbrojenia. Zmęczeni walką od 1939 roku ludzie pragnęli osiągnąć spokój i stabilizację. Niektórzy członkowie AK, zmuszeni warunkami rodzinnymi, wracali do pracy. Wielu wyjeżdżało, przede wszystkim na ziemie zachodnie. Byli równierz tacy, którym udało się uciec na Zachód przez Czechosłowację lub Szwecję.
Część byłego kierownictwa i żołnierzy Inspektoratu Rybnik, rozkazu ujawnienia się nie wykonała, a na ich bazie utworzono komendy powiatowe Konspiracyjnego Wojska Polskiego oraz różne oddziały. Niektóre nie miały nic wspólnego z rozwiązaną Armią Krajową i potem zatraciły cechy wojskowe. Do ujawnienia się wszystkich, doszło dopiero po ogłoszeniu amnestii w 1947 r.
