Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku, jest samorządową instytucją kultury utworzoną na mocy Zarządzenia Nr 3/1980 Prezydenta Miasta Rybnika z dnia 9 kwietnia 1980 r.
Siedzibą Muzeum jest miasto Rybnik, Rynek 18, a terenem działania obszar Miasta Rybnik, a w celu realizacji zadań statutowych Muzeum może działać również na pozostałym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami.
Celem Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku jest działalność określona a art. 1. ustawy o muzeach, a w szczególności: gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa Rybnika, Ziemi Rybnickiej i województwa śląskiego o charakterze materialnym i niematerialnym, upowszechnianie i informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów oraz umożliwienie korzystania ze zgromadzonych zbiorów w zakresie dziejów Rybnika, Ziemi Rybnickiej i województwa śląskiego.
1) archeologii: zbiory archeologiczne zabytków kultury materialnej pozyskanych z eksploracji na obszarze współczesnego Miasta Rybnika oraz Ziemi Rybnickiej;
2) historii i historii gospodarczej:
a) zbiory historyczne do dziejów dawnego Rybnika (w tym dokumenty i fotografie) oraz współczesnego Miasta oraz obszarów wiejskich Ziemi Rybnickiej,
b) zbiory do dziejów gospodarczych (w tym przemysłowych, ze szczególnym uwzględnieniem górnictwa węgla kamiennego) dawnego Rybnika oraz Ziemi Rybnickiej (w tym dawnego powiatu rybnickiego) z uwzględnieniem zbiorów geologicznych;
3) etnografii i sztuki:
a) zbiory etnograficzne z dokumentacją do dziejów kultury mieszczańskiej dawnego Rybnika oraz obszarów wiejskich – kultury ludowej wsi górnośląskiej na obszarze Ziemi Rybnickiej,
b) zbiory sztuki – malarstwa, grafiki, rzeźby oraz rzemiosła artystycznego;
4) rzemiosła wiejskiego, cechowego i wędrownego:
a) zbiory do dziejów rzemiosła miejskiego (cechowego) Miasta Rybnika oraz miast górnośląskich, zawodów rzemieślniczych, kupiectwa oraz rzemiosła wędrownego,
b) zbiory do dziejów rzemiosła i ginących zawodów obszarów wiejskich z terenu (współczesnego) Miasta Rybnika oraz Ziemi Rybnickiej;
5) historii medycyny i farmacji, w tym:
a) obiekty związane z historią zawodów medycznych oraz rozwojem nauk medycznych,
b) obiekty związane z historią szpitalnictwa oraz lecznictwa ambulatoryjnego,
c) obiekty związane z historią aptekarstwa i zawodu farmaceuty,
d) obiekty związane z tradycyjną medycyną ludową i ziołolecznictwem,
e) obiekty związane z profilaktyką i ochroną zdrowia;
6) badań i działalności Juliusza Rogera w zakresie medycyny, przyrodoznawstwa i kultury;
7) udziału środowisk medycznych i farmaceutycznych w życiu kulturalnym i społecznym.
1) gromadzenie zabytków;
2) katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów;
3) przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych;
4) zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody;
5) urządzanie wystaw stałych i czasowych;
6) organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych;
7) prowadzenie działalności edukacyjnej;
8) popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę;
9) udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych;
10) wspieranie działalności mającej na celu zainteresowanie nauką, kulturą i sztuką;
11) zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji,
12) prowadzenie działalności wydawniczej, opracowywanie i publikowanie katalogów i przewodników po wystawach, a także wyników badań naukowych w formie druków luźnych i wydawnictw periodycznych;
13) prowadzenie w zakresie zadań, o których mowa w pkt. 1-12, działalności instruktażowo – metodycznej dla pracowników Muzeum.