Życie na kartki
Wystawa trwała do 9 maja 2011 r.
Dla twórców tej wystawy był to czas dzieciństwa, dla ich rodziców stanowił on znaczną część życia, dziadkowie porównywali go z okresem międzywojennym czy tragedią II wojny światowej. Z pewnością jednak, niezależnie od politycznych podziałów, okres PRL nie pozostaje obojętny.
Kontynuując badania nad historią powiatu rybnickiego, nadszedł czas na skupienie uwagi na niedawnej przeszłości. Aby przybliżyć ten czas, zapraszamy na wystawę, w czasie której pragniemy zaprezentować wybrane elementy rzeczywistości powojennych lat, okresów nadziei, współpracy z władzą, społecznego buntu i wszechogarniającego kryzysu. „Kartka” – najsilniejsze skojarzenia budzi z reglamentacją żywności, paliwa, przedmiotów codziennego użytku (np. pieluszek dla dzieci). Jednocześnie jednak właśnie „kartka” jest symbolem reglamentacji, tak wszechobecnej i różnorodnej w okresie, któremu poświęciliśmy wystawę.
Po zakończeniu II wojny światowej reglamentacja była zrozumiała i konieczna, potem (w czasach stalinizmu) ograniczano wolność (procesy pokazowe, brak swobody wypowiedzi). Nadzieje połowy lat pięćdziesiątych („odwilż”) reglamentowano wkrótce po ich pojawieniu się. Niekiedy ograniczenia te przybierały tragiczne formy.
Reglamentowano życie polityczne (choć społeczne chyba na szczęście nie do końca). Redukcji podlegało również prawo do wolności wyznania, a walka z religią stanowiła jeden ze stałych elementów życia. Utrudniano wyjazdy zagraniczne, m.in. poprzez ograniczenie wydawania paszportów (które należało oddawać po każdorazowym powrocie z wyjazdu).
Ograniczano handel (zwłaszcza prywatny). Krótki okres większej swobody („karnawał ››Solidarności‹‹”) przerwało wprowadzenie stanu wojennego (w 1981 r.). Kolejne lata zakończyła „reglamentowana rewolucja” (A. Dudek) czyli obrady Okrągłego Stołu i wybory kontraktowe w 1989 r.
Pomimo tego, że najbardziej charakterystycznym (i eksploatowanym) motywem związanym z tym okresem są „przejściowe trudności zaopatrzeniowe” i rzeczywistość prezentowana w filmach Stanisława Barei, to jednak (co staraliśmy się wielokrotnie podkreślać w prezentowanej wystawie) był to czas wspominany trochę inaczej.
Powszechnym miejscem realizowania kartek były sklepy. Dlatego na wystawie zapraszamy do kilku z nich: monopolowego, z meblami, artykułami gospodarstwa domowego, księgarni czy kultowego i uniwersalnego kiosku „Ruchu”. Integralnym elementem rzeczywistości PRL była kolejka. Tutaj jednak stanowi ona swoisty „wybieg – pokaz mody”.
Ulice w czasach PRL stanowiły częste tło dla partyjnej „propagandy wizualnej” czy uroczystości takich jak 1 Maja czy 22 Lipca. Dlatego korytarz łączący sale wystawowe ma zaprezentować część tej rzeczywistości. Symboliczna pozostaje tutaj powiewająca za oknem flaga „Solidarności”...
Nieodzownym elementem każdej rzeczywistości jest sklep spożywczy. Na prezentowanej wystawie na jego regałach znaleźć można liczne przedmioty, które tworzyły codzienność PRL. Nie wszystkie można było zakupić, co oczywiste, w tym sklepie. Zrozumiałe jest, że takie wypełnienie regałów można rozumieć jako odzwierciedlenie mitycznych „pustych półek”. Jest to jednak tylko jedno z możliwych wytłumaczeń.
Drugim, jest pojmowanie prezentowanych przedmiotów jako niezbędnych, równie ważnych jak żywność (niekoniecznie w dosłownym znaczeniu). Taka była książeczka oszczędnościowa, kartka na mięso, zeszyt fanki Czerwonych Gitar czy ulubiona płyta winylowa.
Mamy nadzieję, że prezentowana wystawa (oraz wszystkie towarzyszące jej elementy) przybliżą Państwu tę epokę. Jednocześnie zachęcamy do pomocy w stworzeniu „Książki życzeń i zażaleń”. Odpowiedzi na Państwa wpisy zamieścimy na stronie internetowej Muzeum po zakończeniu wystawy.
Kuratorzy wystawy: Dawid Keller, Anna Grabowska
