Szopki krakowskie
wystawa ze zbiorów Nadwiślańskiego Parku Etnograficznego w Wygiełzowie
Zapraszamy od 7 grudnia 2009 r. do 15 lutego 2010 r.
Szopki krakowskie to smukłe, lekkie i bogato zdobione budyneczki, których inspiracją dla ich twórców jest architektura starego Krakowa. Szopki nie są architektonicznymi modelami, lecz fantastycznymi baśniowymi kompozycjami, których najważniejszym elementem jest scena Bożego Narodzenia. Fenomen „szopki krakowskiej” zrodził się w Krakowie w drugiej połowie XIX w. Twórcami pierwszych szopek byli murarze i robotnicy budowlani szukający dodatkowego zarobku w okresie jesienno-zimowym. Budowali szopki małe, do postawienia pod choinką, które sprzedawali w okresie przedświątecznym przed Kościołem Mariackim lub Sukiennicami. Powstawały także duże, nawet 3 metrowe szopki, które wykorzystywano do odgrywania lalkowego widowiska, czyli do tzw. chodzenia po kolędzie. Po świętach, na Rynku Głównym Krakowa zbierali się szopkarze ze swymi szopkami – teatrzykami, czekając na zainteresowanie mieszkańców miasta. Najczęściej zapraszani byli do domów krakowskiej inteligencji, w których kolędowali w okresie Bożego Narodzenia. I wojna światowa niemalże całkowicie zniszczyła jasełkową tradycję. W 1937 roku zorganizowano pierwszy Konkurs na Najpiękniejszą Szopkę Krakowską. Kolejny odbył się w roku 1945, po raz pierwszy po kilkuletniej przerwie, tak jak przez kolejne lata po dziś dzień, wrócono do tej pięknej tradycji. W pierwszy czwartek grudnia, przedpołudniem, u stóp pomnika Adama Mickiewicza wśród tłumu mieszkańców Krakowa i turystów gromadzą się szopkarze prezentując wykonane na konkurs prace. To barwne widowisko na stałe wpisało się w tradycję Krakowa i jest jedną z jego licznych atrakcji. W samo południe pochód mieniących się bajecznie szopek, rusza do pałacu „Krzysztofory”, gdzie zbiera się jury konkursu. W niedzielę odbywa się w Muzeum Historii Miasta Krakowa uroczyste ogłoszenie wyników oraz zostaje otwarta pokonkursowa wystawa, na której prezentowane są wszystkie zakwalifikowane do konkursu prace.
Tym, co odróżnia szopkę krakowską od wszystkich innych jest jej architektura. Składają się na nią stylizowane elementy zabytkowych budowli Krakowa, takich jak strzeliste wieże Kościoła Mariackiego, złota kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, fasady krakowskich kościołów, mury Barbakanu, czy renesansowe attyki sukiennic. Elementami krakowskich szopek są liczne postaci. Oprócz Dzieciątka w żłobku, Matki Boskiej, św. Józefa, widzimy pasterzy i Trzech Króli składających hołd. W ich licznych wnękach, galeriach, i niszach, spotkać można postaci z krakowskich podań i legend: smoka wawelskiego, Lajkonika, Tatarów, czy Pana Twardowskiego. Nie brakuje Krakowiaków i górali w ludowych strojach. Wykonane z bardzo kruchych, nietrwałych materiałów – głównie tektury i folii aluminiowej (staniolu), szopki krakowskie skrzą się feerią barw, ukazując bogactwo barokowych ornamentów i zdobień. Są jakby poetycką syntezą Krakowa, wspaniale wyrażając ducha i urok tego miasta.
Aleksandra Borowska
