Informacja dotycząca powołania zespołu naukowego dla opracowania nowej monografii Rybnika.
Mając na uwadze interes społeczny, wartości edukacyjne i popularyzatorskie, a nade wszystko postęp naukowy, zorganizowano w dniu 11 października 2012 r. spotkanie inicjujące prace zespołu redakcyjnego celem opracowania i wydania drukiem nowej monografii Rybnika. Spotkanie zorganizowano pod patronatem i przy udziale Adama Fudalego, Prezydenta Miasta Rybnika. Redaktorem – koordynatorem prac badawczych oraz jej zwieńczenia, czyli wydawnictwa monograficznego, został wybrany dr hab. Zbigniew Hojka, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Jednym z najistotniejszych zagadnień dla przestrzeni zbiorowej pamięci Rybnika jest jej ponowne ukazanie w formie opracowania dziejów aglomeracji miejskiej w szerokim spektrum tematycznym. Współczesny Rybnik, to 27 dzielnic, których bazą jest tylko nieco mniejsza grupa miejscowości o bardzo złożonej mikrohistorii, sięgającej co najmniej kilkaset lat wstecz. Ich ponowne ogarnięcie to wyzwanie obarczone wieloma problemami badawczymi. Dyskurs nad wieloaspektowymi dziejami miasta ożywił się w sposób znaczący dopiero po zmianach politycznych roku 1989, pozwalając ogarnąć pomijane aspekty losów rybnickiej społeczności oraz przestrzeni miejskiej w nowych ramach organizacyjnych i prawnych.
Muzeum w Rybniku, wraz z partnerskimi ośrodkami naukowymi stara się wypełnić lukę badawczą poprzez konferencje i publikacje będące ich pokłosiem, monograficzne opracowania wybranych zagadnień a także dzieje (monografie) poszczególnych dzielnic. Zadanie rozłożone na wiele lat musi powstawać w oparciu o rozbudowaną bazę archiwalną placówek polskich, czeskich i niemieckich. Również zbiory biblioteczne skrywają nadal wiele cennych informacji, które należy spożytkować w procesie badawczym.
Stoimy przed szczególnym wyzwaniem w dobie cyfryzacji zapisów archiwalno-bibliotecznych, co pozwala dokonać szybszego postępu w przestrzeni gromadzenia materiału. Niemniej kilkuletni (2012-2015) proces działań jest czasem, który musi być wypełniony pracami nad treścią i układem a także bazą ikonograficzną przyszłej publikacji. Wiele materiałów już pozyskano, wiele zagadnień już rozpoznano, a nasza wiedza pozawala na formowanie pierwszych wniosków, czy przynajmniej hipotez.
Mając na względzie wielopłaszczyznowość monografii obejmującej zróżnicowaną tematykę (horyzont archeologiczny, średniowieczne a następnie nowożytne miasto, osady wiejskie i przemysłowe, miasta górnicze, gminy wiejskie, majątki, infrastruktura gospodarcza, społeczeństwo, stosunki narodowe i językowe, oświata, kultura, opieka zdrowotna, sport, skomplikowane relacje XX wieku, konflikty zbrojne, przemiany społeczne, migracje ludności, wyznania religijne, przestrzeń geograficzna, krajobraz kulturowy w dobie przemian, modernizacja miasta [XIX - XX w. oraz współczesność], wizerunek etnograficzny obszaru historycznego miasta i jego wzajemnych relacji z terenami wiejskimi, współczesność z jej problemami, spuścizna artystyczna i architektoniczna w krajobrazie współczesnego miasta, człowiek - jednostka oraz jej wpływ na dzieje miasta i jego dzielnic) uzasadnionym było, aby powołać zespół redakcyjny.
Nowa publikacja monograficzna stanie się fundamentem naszej współczesnej wiedzy o mieście i jego społeczeństwie. Ma sumować nasze, sięgające już dekady, badania. Niemniej na nowo musimy odkryć treści starszych prac, jak również wykorzystać także dorobek publikacji międzywojnia i okresu sprzed 1922 roku. Podstawą jest sięgnąć do niepoznanych i dotąd niewykorzystanych źródeł, przede wszystkim z okresu szerokiego horyzontu czasowego od XVI do XX w. Szczególny nacisk musimy położyć na lokalność przestrzeni „Wielkiego Rybnika” (miasto z jego dzielnicami), wskazując na odmienności i szukając toposów w zjawiskach dotykających przestrzeni miasta oraz jego dzielnic. W toku prac badawczych pojawią się jeszcze kolejne dokonania i publikacje, których wyniki staną się uzupełnieniem zadania, które powołany zespół właśnie podjął.
Na etapie prac wstępnych uwzględniliśmy udział kilkunastu autorów, badaczy w zakresie wybranej tematyki, repezentujących głównie młodsze pokolenie naukowe. Zaangażowani w działania będą muzealnicy z naszej placówki oraz kilku innych, również repezentujących archiwa z terenu województwa śląskiego. Do współpracy zaprosiliśmy także pracowników naukowych IPN w Katowicach oraz Uniwersytetu Śląskiego. Dokonaliśmy wstępnego podziału zakresu prac dla poszczególnych autorów. Planujemy powstanie pracy liczącej około 700 stron, co już wskazuje, że w wielu odsłonach konieczna będzie selekcja treści. Praca ma posiadać nie tylko walor poznawczy ale również ma być produktem kulturowym pozwalającym promować Rybnik.
