• Historia
  • Ciekawostki
  • Historia

    Początki kolekcjonerstwa w Rybniku można odnieść do okresu dwudziestolecia międzywojennego, a mianowicie do kolekcji ks. Emila Drobnego ze Zgromadzenia Księży Werbistów. Kolekcja ta uległa rozproszeniu w okresie II wojny światowej.

    Początki Zbiorów Muzealnych należy datować na drugą połowę lat 50. XX wieku. W 1957 roku powstał Społeczny Komitet Organizacyjny Zbiorów Muzealnych Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej, zaś 23 stycznia 1958 roku w sali Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku odbyła się uroczystość z okazji otwarcia placówki muzealnej, nazwanej oficjalnie „Zbiory Muzealne Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej”. Dysponowała ona wówczas 3 niewielkimi pomieszczeniami kamienicy mieszczącej się przy ulicy Rynek 17, gdzie przeniesiono zbiory gromadzone dotychczas w gmachu Powiatowej Biblioteki Publicznej w Rybniku. Placówka czynna była dwa dni w tygodniu tj. we wtorki w godzinach od 15 - tej do 18-tej i w środy od 9-tej do 13-tej. Opiekunem z urzędu został Witold Iwanek. W skład komitetu weszli między innymi: Paweł Zientek, Paweł Peterek, inż. Karol Tchórzewski, Bolesław Żywot, Helena Sakowska, Fryderyk Pietrzyk, Stanisław Pieles, dr Alfons Mrowiec, Maksymilian Basista. Równocześnie powstał tymczasowy, doraźny Komitet Organizacyjny w składzie: Bolesław Żywot, Helena Sakowska, inż. Karol Tchórzewski, Stanisław Pieles.

    W pierwszych latach działalności, kierownictwo placówki zainicjowało akcję mającą na celu pozyskanie jak największej ilości lokalnych pamiątek. Akcja spotkała się z pozytywnym odzewem ze strony wielu regionalnych i ogólnopolskich muzeów, lokalnych artystów oraz mieszkańców regionu. W konsekwencji zasoby rybnickiej placówki uległy znacznemu rozszerzeniu. Z drugiej jednak strony, od chwili swego powstanie borykała się ona z olbrzymimi problemami finansowymi. Jej pierwszy kierownik – Ryszard Wenglorz – próbował polepszyć sytuację finansową instytucji, prosząc o dotacje Ministerstwo Kultury i Sztuki, lokalne władze i działające w regionie zakłady przemysłowe. Bardzo często jednak jego prośby spotykały się z nieprzychylną reakcją, w skutek czego sytuacja placówki nie uległa poprawie.

    W 1961 roku Prezydium Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku rozważało likwidacje rybnickiej placówki, ewentualnie przeniesienie jej zbiorów do Domu Kultury w Żorach. Ostatecznie jednak w Rybniku pozostawiono instytucja muzealną, borykającą się nadal z problemami finansowymi i organizacyjnymi. Rok później eksperci Muzeum Górnośląskiego z Bytomia (któremu formalnie podlegała rybnicka placówka) zaproponowali włączenie „Zbiorów Muzealnych Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej” do sieci Muzeów Państwowych. Aby jednak ostatecznie tego dokonać, rybnickiej placówce należało nadać statut oraz przenieś jej siedzibę do lokalu odpowiadającego kryteriom Muzeum Państwowego. Nadanie statutu, jaki i przekazanie nowej siedziby leżało w gestii rybnickiej rady narodowej, ta zaś nie była szczególnie zainteresowana zmianą statutu prawnego instytucji. Co prawda w 1964 roku przyjęła uchwałę o powołaniu Muzeum w Rybniku, jednak statut Muzeum Państwowego rybnicka placówka otrzymała dopiero w kwietniu 1970 roku.

    Kierownik Muzeum – Ryszard Wenglorz – pisał: Uchwałą nr 22/101/70 z dnia 8.I.1970 r., Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Rybniku uchwaliło przekazać Muzeum w Rybniku, prowadzone do dnia 31.XII.1969 r. jako Zbiory Muzealne Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej do kompetencji Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku, w terminie do 31 stycznia 1970 r. Po zatwierdzeniu statutu Muzeum przez Ministra Kultury i Sztuki w kwietniu 1970 r., Prezydium Miejskiej Rady Narodowej uchwałą Nr 39/122 z dnia 29 kwietnia 1970 r. zatwierdziło Muzeum w Rybniku, z przejęciem zadań i środków finansowych, wyznaczając termin wykonania uchwały na dzień 15 maja 1970 r. Po przeprowadzeniu kapitalnego remontu i adaptacji budynku starego ratusza dla celów muzealnictwa, Muzeum zostało w dniu 26 marca 1970 r. […] uroczyście otwarte [już wcześniej jednak, bo w grudniu 1968 r. Zbiory Muzealne… miały siedzibę w ratuszu – dop. red.]. Nadzór merytoryczny nad przekształconą placówką należał do Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, a bezpośredni do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku. Siedzibą Muzeum było miasto Rybnik, a terenem działalności ówczesny powiat rybnicki i tereny sąsiednie w granicach Rybnickiego Okręgu Węglowego.

    W otwarciu uczestniczyli m.in.: doc. Józef Ligęza - dyrektor Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, mgr Adam Kudła - Konserwator Wojewódzki Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, Franciszek Ryś Z-ca Kierownika Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, Bolesław Żywot - Inspektor Szkolny w Rybniku, Jan Bujak dyrektor ekonomiczny Technikum Górniczego w Rybniku, Marian Blyj Sekretarz Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku, Helena Sakowska - Kierownik Powiatowej Biblioteki Publicznej w Rybniku, Jadwiga Pierzyna - Kierownik Referatu Kultury w Miejskiej Radzie Narodowej w Rybniku, Katarzyna Jabłońska - Kierownik Wydziału Kultury Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku, Leon Wachtarczyk z Frontu Jedności Narodu w Rybniku, Zygfryd Pielorz - Kierownik Szkoły Podstawowej w Zamysłowie, Rufin Zieleźny, redaktor tygodnika "NOWINY", inż. Władysław Muślnicki pracownik Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego w Rybniku, Ryszard Wenglorz Kierownik Muzeum w Rybniku, pracownicy Muzeum - Józef Czajka i Józef Jordan.

    Dział Historii gromadził zbiory dokumentujące dzieje Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej.

    Dział Kultury Regionu gromadził zbiory z zakresu kultury dawnych społeczeństw zamieszkujących region ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej, kultury ludowej oraz grup zawodowych, współczesnej twórczości plastycznej, zawodowej i amatorskiej.

    Dział Górnictwa Węgla gromadził zbiory dotyczące rozwoju górnictwa węglowego z terenu Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej oraz zbiory z zakresu geologii i paleontologii. W 1975 roku zostało podpisane "Porozumienie Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa Oddział Rybnik z Muzeum w Rybniku" wspomagające gromadzenie zbiorów górniczych, ich opracowywanie, organizowanie wystaw, konferencji i konkursów.

    Pozyskiwanie zbiorów następowało w formie darów, przekazów, zakupów, depozytów i konkursów. Biblioteka wewnętrzna gromadziła pozycje książkowe i czasopisma związane z profilem placówki. Generalnie Muzeum określone zostało jako instytucja o charakterze naukowo-badawczym i oświatowym, działająca na podstawie Ustawy z dnia 15 lutego 1962 roku "O ochronie dóbr kultury i o muzeach" oraz w oparciu o przepisy statutu.

    W 1980 roku w związku z wprowadzoną specjalizacją muzeów województwa katowickiego Zarządzeniem nr 3/1980 Prezydenta Miasta Rybnika z 9 kwietnia 1980 roku został uchwalony nowy statut zmieniający organizację Muzeum w porozumieniu z Ministerstwem Kultury i Sztuki. Wprowadzony został nowy Dział Historii Rzemiosła, który gromadził zbiory z zakresu rzemiosła wiejskiego, cechowego i wędrownego od czasów najdawniejszych do współczesności z terenu Górnego Śląska i Zagłębia. Dwa działy merytoryczne dotąd odrębne, zostały połączone w jeden jako Dział Historii i Kultury Regionu, który gromadził i opracowywał zbiory z zakresu archeologii, historii (z uwzględnieniem historii przemysłów), etnografii i sztuki ziemi rybnickiej od czasów najdawniejszych do współczesności. Ponadto został utworzony Dział Naukowo-Oświatowy zajmujący się działalnością oświatową oraz dokumentujący i popularyzujący prace Muzeum. Siedzibą Muzeum było nadal miasto Rybnik z bezpośrednim nadzorem Prezydenta Miasta Rybnika.

    Następna zmiana statutu nastąpiła w 1992 roku. Uchwała Nr 215/XXVIII/92 Rady Miasta Rybnika z 10 czerwca 1992 roku, utrzymała w mocy organizację, cele i zadania Muzeum, lecz jako jednostki organizacyjnej kultury stanowiącej własność komunalną miasta, stosownie do Ustawy z dnia 8 marca 1990 roku "O samorządzie terytorialnym". Ustawa z 21 listopada 1996 roku "O muzeach", określa muzeum jako jednostkę organizacyjną nie nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwała ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej i światowej, kształtowania wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami.

    Nasze zadania są niezmiennie takie same, tj.:

    • gromadzenie dóbr kultury w statutowo określonym zakresie;
    • katalogowanie i naukowe opracowywanie muzealiów;
    • przechowywanie gromadzonych dóbr kultury w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych;
    • zabezpieczanie i konserwację muzealiów oraz w miarę możliwości zabezpieczanie stanowisk archeologicznych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody;
    • urządzanie wystaw;
    • organizowanie i prowadzenie badań, ekspedycji naukowych oraz prac wykopaliskowych;
    • prowadzenie działalności edukacyjnej;
    • udostępnianie zbiorów do celów naukowych i edukacyjnych;
    • zapewnianie właściwych warunków zwiedzania i korzystania ze zbiorów;
    • prowadzenie działalności wydawniczej.

    Placówką kieruje dyrektor. Kolejno funkcje tę sprawowali: Ryszard Wenglorz do 13.IX.1972 r., Werner Pierzyna do 28.II.1973 r., Irena Bukowska-Floreńska od 1.III.1973 r. do 31.I.1978 r., Genowefa Grabowska od 1.III.1978 r. do 30.XII.2004 r., Bogdan Kloch od 1.I.2005 r.
    Bezpośredni nadzór nad Muzeum sprawuje Rada Miasta Rybnika, a ogólny Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

    Działalnością podstawową w Muzeum zajmują się: dokumentaliści, asystenci, adiunkci, kustosze, starsi kustosze, kustosze dyplomowani oraz specjaliści w innych zawodach związanych z działalnością muzealną. Tworzą grupę zawodową muzealników. O porządek i bezpieczeństwo dbają wykwalifikowani opiekunowie ekspozycji muzealnych pracownik techniczny oraz służba ochrony.

    Od 1995 roku po remoncie kapitalnym i rozbudowie Starego Ratusza prezentujemy 3, wystawy stałe oraz corocznie od 6 do 8 wystaw czasowych o różnorodnej tematyce ze zbiorów muzealnych i kolekcji prywatnych. Wypożyczamy nasze zbiory na wystawy do innych muzeów na terenie kraju i za granicę. Wystawy stałe, zostały zaprezentowane w nowej aranżacji plastycznej i w nowym sprzęcie wystawienniczym. Łącznie z ciągami komunikacyjnymi i holami powierzchnia wystawiennicza wynosiła 600 m2 a ogólna 1742 m2. W holu na I piętrze organizowane są cykliczne koncerty kameralne, recitale, spotkania autorskie i inne uroczystości. Drugie piętro budynku zajmuje administracja i różnorodne pracownie.

    Znacząca liczba eksponatów została poddana konserwacji w pracowniach specjalistycznych. Biblioteka wewnętrzna zawiera pozycje książkowe i czasopisma związane z profilem placówki. Odpowiadamy na kwerendy, udzielamy konsultacji wszystkim zainteresowanym. Jesteśmy otwarci na wszystkie formy współpracy.

    Latem 2016 r. wykonano podjazd dla niepełnosprawnych, oddano też do użytku windę, która umożliwia komunikację pomiedzy parterem, a holem na I piętrze budynku.

    W związku z rozbudową Urzędu Stanu Cywilnego,  w grudniu 2016 roku, przekazano do dyspozycji USC sale wystaw zmiennych. Po przebudowie wystawy stałej "Rybnik nasze miasto", wygospodarowano przestrzeń na potrzeby ekspozycji czasowych. Wyremontowane pomieszczenie udostępniono publiczności 19 maja 2017 r. wernisażem wystawy "Urok starego gabinetu stomatologicznego".

    W roku 2020 obchodzimy 50 lat powołania Muzeum w Rybniku. W dniu 23 kwietnia 2020 r. Rada Miasta Rybnika zmieniając Statut Muzeum, zmieniła również nazwę placówki na Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku.
    W roku 2022 Muzeum otrzymało nowy obiekt - Edukatorium Juliusz. Placówką zaczął kierować dr Wojciech Dominiak.